Κοντοβάζαινα Γορτυνίας. Το κοινωνικό πλαίσιο και η αρχιτεκτονική ανάλυση παραδοσιακών κτηρίων και συνόλων

 

Η   Κοντοβάζαινα είναι  κτισμένη στους πρόποδες του Αφροδίσιου όρους και είναι απλωμένη αμφιθεατρικά  με επιβλητική θέα προς την κοιλάδα του Λάδωνα. Πρόκειται  για ορεινό  γραφικό κεφαλοχώρι  με υψόμετρο 650 μέτρα  που απέχει 72 χιλιόμετρα από την Τρίπολη.  

Η πρόσβαση στον οικισμό γίνεται οδικώς με πολλούς τρόπους: 

•  Από Τρίπολη (μέσω Βυτίνας - Λαγκαδίων- Τροπαίων -Βάχλιας - Δήμητρας)
• Από Τρίπολη, Πάτρα , Καλάβρυτα μέσω της εθνικής οδού 111
• Από Πύργο, μέσω της Εθνικής οδού Τρίπολης - Αρχαίας Ολυμπίας – Πύργου

Η περιοχή της Κοντοβάζαινας είναι κατά κύριο λόγο ορεινή και η έκτασή της υπολογίζεται σε 173.804 στρέμματα. Σχετικά με την χλωρίδα της περιοχής  υπάρχουν πλατάνια εντός της ρεματιάς και ακόμα ελιές, αμυγδαλιές και είδη σιτηρών.

     Ο οικισμός  αναπτύσσεται αμφιθεατρικά εκατέρωθεν του ομώνυμου ποταμού που τον διασχίζει κατά τον άξονα Βορρά-Νότου. Τα κτίρια  ως επί το πλείστον κτίζονται με την μεγάλη τους πλευρά κάθετη στην πλαγιά του βουνού. Είναι λίθινα και καλύπτονται από ξύλινη

δίριχτη ή τετράρισχτη κεραμοσκεπή στέγη.

 

Λίγα λόγια για την Γορτυνία

 

Οι Ρωμαίοι

Υπάγεται στην Γορτυνία, η οποία με τη σειρά της κατοικείται από αρχαιοτάτων χρόνων. Άξιο τονισμού είναι το γεγονός πως, ενώ οι Γορτύνιοι  ήταν λαός ποιμενικός και  νομαδικός  αγαπούσαν τα γράμματα και  την καλλιτεχνία. Η κατάσταση άλλαξε άρδην επί Ρωμαίων χρόνων όπου ο πληθυσμός της  Γορτυνίας είχε ελαττωθεί σε μεγάλο βαθμό ενώ  φοβερή αμάθεια είχε καταλάβει τους λίγους κατοίκους που είχαν απομείνει. 

 

 

Οι Σλάβοι

Σε αυτό το πλαίσιο κοινωνικών, οικονομικών και δημογραφικών μεταβολών, οι Σλάβοι  που από τον 6^ο αιώνα μ.Χ πέρασαν τον Δούναβη, εισήλθαν στις βόρειες επαρχίες του Βυζαντινού κράτους και άρχισαν να κατεβαίνουν προς την Πελοπόννησο. Εν συνεχεία, εγκαταστάθηκαν στα -κατάλληλα για κτηνοτροφία- ορεινά μέρη της Γορτυνίας με αποτέλεσμα τον εκπατρισμό των παλιών κατοίκων.

 

 

Οι Φράγκοι και οι Τούρκοι

 Έπειτα από συνεχείς κοινωνικές  και πληθυσμιακές ζυμώσεις  στους αιώνες που ακολούθησαν ,η Γορτυνία είχε πλήρως εξελληνιστεί  κατά τον 10^ο αιώνα .Όμως η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους  το 1204 μ.Χ. έμελλε  να επηρεάσει άμεσα την ιστορία της το επόμενο διάστημα. Οι Φράγκοι αφού κατέλαβαν την Αχαΐα και την Ηλεία προσεταιρίστηκαν τους Έλληνες πρόκριτους  της Γορτυνίας  στους οποίους  επέτρεψαν να διατηρήσουν τα κτήματά τους  υποδουλώνοντας έτσι την υπόλοιπη περιοχή. Η απελευθέρωση της Γορτυνίας από τους Φράγκους ήρθε το 1320 μετά από σειρά αποτυχημένων προσπαθειών.    

     Την επόμενη εκατονταετία  και έπειτα από εμφύλιες συγκρούσεις μεταξύ των δύο αδελφών -Δημητρίου και Θωμά- Παλαιολόγων η Γορτυνία οδηγήθηκε το 1470 στην οριστική υποταγή στους Τούρκους.

 

Οι Ενετοί

Ύστερα από μακροχρόνιους πολέμους με τους Τούρκους οι Ενετοί υπό τον Φραγκίσκο Μοροζίνι κατόρθωσαν να πάρουν προσωρινά στην κατοχή τους την Γορτυνία. Η υψηλή φορολογία και η καταπίεση αρχικά από τον ενετικό και εν συνεχεία ξανά από τον τουρκικό ζυγό καλλιέργησαν το απελευθερωτικό κλίμα και προετοίμασε το έδαφος για τον ξεσηκωμό του 1821. 

 

 

Οι Γερμανοί

Στην πιο σύγχρονη Ελληνική Ιστορία  του 20^ου αιώνα  και στη διάρκεια της Κατοχής από τους Γερμανούς  και  τους  Ιταλούς  είναι γνωστό ότι στη Γορτυνία η ανάπτυξη αντάρτικων δυνάμεων παρουσίασε διακυμάνσεις. Η περιοχή άργησε να ενταχθεί  οργανωμένα στον απελευθερωτικό αγώνα κι αυτό πρέπει μάλλον να αποδοθεί στην  χαμηλή παρουσία κατοχικών δυνάμεων. Την άνοιξη του 1944 ωστόσο  οι αντάρτικες δυνάμεις της Γορτυνίας κατάφεραν να πλήξουν τον εχθρικό στρατό με μεγάλη επιτυχία.

 

Κοντοβάζαινα - οικιστική συγκέντρωση - κτήρια

H Κοντοβάζαινα  έχει χαρακτηριστεί  παραδοσιακός οικισμός από το  Υ.Π.Ε.Χ.Ω.Δ.Ε. με το Φ.Ε.Κ. 908  της 13/11/1998.

 

Τοπογραφικά - γεωμορφολογία

Ο τρόπος που δομήθηκε ο οικισμός της Κοντοβάζαινας έχει δημιουργήσει ένα εκτεταμένο δίκτυο μεταβατικών χώρων. Αυτοί μαζί με τις αυλές των σπιτιών και τα στενά δρομάκια κάνουν το χωριό να μοιάζει μια τεράστια γειτονία.Παράλληλα,το φυσικό τοπίο συμβάλλει στην ύπαρξη αμέτρητων κήπων και περιβολιών,όχι μόνο τριγύρω από την Κοντοβάζαινα αλλά και μέσα σε αυτή.

 

Όσον αφορά την γεωμορφολογία του εδάφους χαρακτηριστική είναι  η αμφιθεατρική ανάπτυξη της Κοντοβάζαινας στις δύο πλαγιές του βουνού. Τα δύο αντικριστά τμήματα της Κοντοβάζαινας χωρίζονται από τον παραπόταμο του Λάδωνα και επικοινωνούν μέσω των των γεφυρών.

 

 

Κτήρια

 

Όσον αφορά στην καθ’ ύψος  ανάπτυξη των  κτιρίων της  Κοντοβάζαινας , η  πλειονότητά τους είναι διώροφα του τύπου ανώι-κατώι με διασπορά σε όλη την έκταση  του οικισμού , αρκετά είναι ισόγεια ενώ ένας σημαντικός αριθμός κτιρίων έχουν τρεις ορόφους.

 

Η αλλοίωση που έχει υποστεί ο παραδοσιακός  χαρακτήρας του οικισμού της Κοντοβάζαινας έγκειται τόσο σε παραδοσιακά κτίσματα με μη συμβατές επεμβάσεις , όσο καιι σε νεότερα  μη συμβατά κτίρια .Αυτά αντιπροσωπεύουν περίπου  το ήμισυ του συγκεκριμένου οικισμού . Το υπόλοιπο τμήμα περιλαμβάνει  αφενός παραδοσιακά κτίρια χωρίς επεμβάσεις ή με συμβατές επεμβάσεις και αφετέρου νέα κτίρια εναρμονισμένα στην αρχιτεκτονική παράδοση της περιοχής.

 

Στον  προς εξέταση οικισμό της Κοντοβάζαινας έχουν αποτυπωθεί πλήρως 19 κτίρια (κάνε κλικ εδώ) τα οποία παρουσιάζονται με κατόψεις, όψεις και τομές και επίσης έχουν μελετηθεί ακόμη 4.Τα κτίρια που επιλέχτηκαν να αποτυπωθούν καλύπτουν όλες τις οικιστικές ενότητες του οικισμού έτσι ώστε να προβληθούν οι μικρές ή μεγαλύτερες μεταξύ τους διαφοροποιήσεις ως προς τη μορφή και τη λειτουργία τους.

Σε παλαιότερη εποχή  οι στέγες των κτηρίων έφεραν σχιστόπλακες από τοπικό πέτρωμα το οποίο σταδιακά εγκαταλείφθηκε  και  αντικαταστάθηκε  από κεραμίδι.

 

Σε μεγάλο βαθμό σήμερα η Κοντοβάζαινα  έχει διατηρήσει τον αρχιτεκτονικό της  χαρακτήρα. Βέβαια  πολλές είναι και οι περιπτώσεις των κτιρίων  του οικισμού που έχουν υποστεί αλλοιώσεις που μπορούν να χαρακτηριστούν  άλλοτε ως μικρής  και άλλοτε μεγαλύτερης κλίμακας. Αυτές αφορούν αντικατάσταση και ενίσχυση των λιθοδομών με στοιχεία οπλισμένου σκυροδέματος σε περιορισμένη όμως έκταση, αντικατάσταση υπερθύρων  πάλι με οπλισμένο σκυρόδεμα  αλλά και  του ξύλινου φέροντος οργανισμού των στεγών. Η  "σχετική" διατήρηση του παραδοσιακού αρχιτεκτονικού χαρακτήρα της Κοντοβάζαινας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ύπαρξη πολλών ερειπωμένων κτηρίων που δεν έχουν υποστεί αλλοιώσεις και τροποποιήσεις. 

 

 

Ελάχιστο τμήμα μελέτης για τον παραδοσιακό χαρακτήρα της Κοντοβάζαινας που συντάχθηκε το Ακαδημαϊκό έτος 2012-2012 από φοιτητές και διδάσκοντες του ΕΜΠ.

Σπουδαστές: 

Παπαματθαιάκη Γιώργο

Τσέλλο Κωνσταντίνο

Σταματέλου Θάλεια

Πολιτοπούλου Ίλια

Καρανικόλα Αλίκη

Καλημέρη Παρασκευή

Ανδρικόπουλο Δημήτρη

Νασιούλα Αχιλλέα

Τρυφονόπουλο Σπύρο

Bornais - Lamothe Pascale

Auger Emmanuelle

 

Διδάσκοντες  του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου - Σχολή Αρχιτεκτόνων - Μηχανικών

Γιαννίτσαρη Γεώργιο

Εφεσίου Ειρήνη

 

Η πλήρης μελέτη βρίσκεται στο http://5a.arch.ntua.gr/project/1193

 

 

Ευχαριστούμε τον Β.Χ.Χ που βρήκε αυτό το διαμάντι γνώσεων για τον τόπο μας καθώς και τους συντάκτες της μελέτης.