Τάσος Λειβαδίτης. Η ποιητική ψυχή της Ελλάδας με ρίζες από την Κοντοβάζαινα

Τάσος Λειβαδίτης

30 Οκτωβρίου του 1988 απεβίωσε ο Τάσος (Αναστάσιος - Παντελεήμων) Λειβαδίτης (20 Απριλίου 1922 -30 Οκτωβρίου 1988) ο οποίος ήταν εις εκ των σημαντικότερων σύγχρονων Ελλήνων ποιητών. Γεννήθηκε και πέθανε στην Αθήνα, έχοντας καταγωγή από την Κοντοβάζαινα Γορτυνίας.

Με έντονη πολιτική δραστηριότητα στο χώρο της Αριστεράς, στην πρώτη φάση της καριέρας του, η ποίησή του επαναστατική... Με τα έργα του σηματοδοτεί την πρώτη μεταπολεμική γενιά των Ελλήνων ποιητών. «Πάνω στα ματωμένα πουκάμισα των σκοτωμένων / Εμείς καθόμασταν τα βράδια Και ζωγραφίζαμε σκηνές απ' την αυριανή ευτυχία του κόσμου / Έτσι γεννήθηκαν οι σημαίες μας» (Τ. Λειβαδίτης Σημαίες)

Γόνος του Λύσανδρου Λειβαδίτη και της Βασιλικής Kοντοπούλου, ο Τάσος Λειβαδίτης γεννήθηκε (20 Απριλίου 1922) και μεγάλωσε στην Αθήνα. Το 1940 εγγράφεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστήμιου της Αθήνας, όμως την εγκαταλείπει γρήγορα και
αφοσιώνεται στην Αντίσταση. Κατά τη διάρκεια της κατοχής οργανώνεται στην Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, τη γνωστή σε όλους μας EΠON. Στην καρδιά της Κατοχής, το 1943, χάνει τον πατέρα του, ενώ 8 χρόνια αργότερα, το 1951, χάνει και τη μητέρα του ευρισκόμενος ο ίδιος εξόριστος στη Μακρόνησο.

 

 

Ο Λειβαδίτης υπήρξε εξόριστος από το 1947 στο Μούδρο, στη Μακρόνησο και μετά στον Αϊ Στράτη κι από' κει στις φυλακές Χατζηκώστα στην Αθήνα, απ' όπου αφέθηκε ελεύθερος το 1951, λόγω της έντονης πολιτικής δραστηριότητα που ανέπτυξε στο χώρο της Αριστεράς. Κατά τη διάρκεια της εξορίας του έγραψε το «Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου», το οποίο θεωρήθηκε «κήρυγμα ανατρεπτικό» και κατασχέθηκε. Τελικά, το δικαστήριο τον απάλλαξε λόγω αμφιβολιών (1955), ενώ το εν λόγω έργο του τιμήθηκε με το Πρώτο Βραβείο στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας της Βαρσοβίας.

Η πρώτη του ποιητική συλλογή ήταν η «Μάχη στην άκρη της νύχτας», που εκδόθηκε το 1952, ενώ η πρώτη του γνωριμία με το κοινό έγινε το 1946 μέσα από τις σελίδες του περιοδικού «Ελεύθερα Γράμματα» στο οποίο έγραφαν και πολλοί αριστεροί διανοούμενοι της εποχής. Μετά από αρκετά βιβλία που σηματοδότησαν την πρώτη φάση της καριέρας του -«την επαναστατική» σύμφωνα με τους ειδικούς- το 1972, εκδίδει το βιβλίο «Nυχτερινός επισκέπτης», που θεωρείται έναρξη της β' φάσης του έργου του την αποκαλούμενη, «συμβολική αλληγορική».

Η τρίτη φάση της καριέρας του χαρακτηρίστηκε «υπαρξιακή» από τους κριτικούς και ξεκινά από το τέλος της β΄φάσης το 1983, μέχρι και την έκδοση του «Χειρόγραφα του Φθινοπώρου», που εκδόθηκαν το 1990, μετά δηλαδή από το θάνατό του.

Στίχοι του Τάσου Λειβαδίτη μελοποιήθηκαν από το Μίκη Θεοδωράκη και δημιουργήθηκαν αξέχαστα τραγούδια, όπως το «Βρέχει στη φτωχογειτονιά», το «Σαββατόβραδο» αλλά και το «Δραπετσώνα», που στιγμάτισαν εκτός από τις επερχόμενες γενιές, κυρίως αυτή της δεκαετίας του 60.

Ο μεγάλος αυτός ποιητής έφυγε από τη ζωή στις 30 Οκτωβρίου του 1988, σε ηλικία 66 χρονών στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο ύστερα από δυο αλλεπάλληλες εγχειρήσεις για ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής, που δυστυχώς όμως δεν απέτρεψαν το μοιραίο.

ΠΗΓΗ

Έργα του που μελοποιήθηκαν και τραγουδιούνται ακόμη και σήμερα, πάρα πολλά. Ενδεικτικά και μερικά εξ αυτών τα κάτωθι :

Κορυφαίο ποίημά του που αδυνατεί ο να το διαβάσει άνθρωπος χωρίς να δακρύσει το :

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν΄αγωνίζεσαι για την ειρήνη και

για το δίκαιο.

Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλια σου θα

ματώσουν απ΄τις φωνές

το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες – μα ούτε βήμα πίσω.

Κάθε κραυγή σου μια πετριά στα τζάμια των πολεμοκάπηλων

Κάθε χειρονομία σου σα να γκρεμίζει την αδικία.

Και πρόσεξε: μη ξεχαστείς ούτε στιγμή.

Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια

αφήνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα που παίζουν ανύποπτα στις

πολιτείες

μια στιγμή αν κοιτάξεις το ηλιοβασίλεμα

αύριο οι άνθρωποι θα χάνουνται στη νύχτα του πολέμου

έτσι και σταματήσεις μια στιγμή να ονειρευτείς

εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα θα γίνουν στάχτη κάτω από τις οβίδες.

Δεν έχεις καιρό

δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου

αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

μπορεί να χρειαστεί ν΄αφήσεις τη μάνα σου, την αγαπημένη

ή το παιδί σου.

Δε θα διστάσεις.

Θ΄απαρνηθείς τη λάμπα σου και το ψωμί σου

Θ΄απαρνηθείς τη βραδινή ξεκούραση στο σπιτικό κατώφλι

για τον τραχύ δρόμο που πάει στο αύριο.

Μπροστά σε τίποτα δε θα δειλιάσεις κι ούτε θα φοβηθείς.

Το ξέρω, είναι όμορφο ν΄ακούς μια φυσαρμόνικα το βράδυ,

να κοιτάς έν΄ άστρο, να ονειρεύεσαι

είναι όμορφο σκυμμένος πάνω απ΄το κόκκινο στόμα της αγάπης σου

Να την ακούς να σου λέει τα όνειρα της για το μέλλον.

Μα εσύ πρέπει να τ΄αποχαιρετήσεις όλ΄αυτά και να ξεκινήσεις

γιατί εσύ είσαι υπεύθυνος για όλες τις φυσαρμόνικες του κόσμου,

για όλα τ΄άστρα, για όλες τις λάμπες και

για όλα τα όνειρα

αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

μπορεί να χρειαστεί να σε κλείσουν φυλακή για είκοσι ή

και περισσότερα χρόνια

μα εσύ και μες στη φυλακή θα θυμάσαι πάντοτε την άνοιξη,

τη μάνα σου και τον κόσμο.

Εσύ και μες απ΄ το τετραγωνικό μέτρο του κελιού σου

θα συνεχίσεις τον δρόμο σου πάνω στη γη .

Κι΄ όταν μες στην απέραντη σιωπή, τη νύχτα

θα χτυπάς τον τοίχο του κελιού σου με το δάχτυλο

απ΄τ΄άλλο μέρος του τοίχου θα σου απαντάει η Ισπανία.

Εσύ, κι ας βλέπεις να περνάν τα χρόνια σου και ν΄ ασπρίζουν

τα μαλλιά σου

δε θα γερνάς.

Εσύ και μες στη φυλακή κάθε πρωί θα ξημερώνεσαι πιο νέος

Αφού όλο και νέοι αγώνες θ΄ αρχίζουνε στον κόσμο

αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

θα πρέπει να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό.

Αποβραδίς στην απομόνωση θα γράψεις ένα μεγάλο τρυφερό

γράμμα στη μάνα σου

Θα γράψεις στον τοίχο την ημερομηνία, τ΄αρχικά του ονόματος σου και μια λέξη :

Ειρήνη

σα να γραφες όλη την ιστορία της ζωής σου.

Να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό

να μπορείς να σταθείς μπροστά στα έξη ντουφέκια

σα να στεκόσουνα μπροστά σ΄ ολάκαιρο το μέλλον.

Να μπορείς, απάνω απ΄την ομοβροντία που σε σκοτώνει

εσύ ν΄ακούς τα εκατομμύρια των απλών ανθρώπων που

τραγουδώντας πολεμάνε για την ειρήνη.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.